Λορένη

I

(γαλλ. Lorraine, γερμ. Lothringen). Ιστορική γεωγραφική περιοχή και διοικητική περιφέρεια (23.547 τ. χλμ., 2.310.376 κάτ. το 2000) της Γαλλίας, στο ανατολικό τμήμα της χώρας· η περιφέρεια περιλαμβάνει τους νομούς Μεζ (Μόσα), Μερτ-ε-Μοζέλ, Μοζέλα και Βόσγια, ενώ πρωτεύουσα της Λ. είναι η Μετς. Η Λ. συνορεύει με το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο στα Β, με τη Γερμανία στα ΒΑ, ενώ ορίζεται από την Αλσατία στα Α, την Καμπανία στα Δ και την Ελεύθερη Κομητεία στα Ν.

Μορφολογικά έχει την εμφάνιση ενός συνόλου χαμηλών (300 μ.) υψιπέδων, που εκτείνονται από τα οροπέδια Αρδένες και Αργκόν έως τα Βόσγια. Πρόκειται για πανάρχαια ανάγλυφα, που χρονολογούνται από την ερκύνιο συρρίκνωση του παλαιοζωικού αιώνα, ισχυρά διαβρωμένα και ακανόνιστα διαμελισμένα. Στο δυτικό τμήμα διακρίνονται δύο υψίπεδα που κατεβαίνουν απότομα στις κοιλάδες του Μόσα και του Μοζέλα, των κυριότερων ποταμών της Λ., οι οποίοι είναι πλωτοί και συνδέονται με τη διώρυγα Μάρνης-Ρήνου.

Το κλίμα της περιοχής είναι ηπειρωτικό, με αξιοσημείωτες θερμικές διακυμάνσεις, ιδιαίτερα ετήσιες, και άφθονες βροχοπτώσεις. Οι συγκεκριμένες κλιματολογικές συνθήκες ευνοούν τη δημιουργία δασών (και η περιοχή αυτή είναι η πιο δασώδης της Γαλλίας), κυρίως στα ψηλότερα σημεία, ενώ στις κοιλάδες επικρατούν οι καλλιέργειες (δημητριακά, αμπέλια, κηπευτικά), τα λιβάδια και οι μόνιμες βοσκές, οι οποίες ευνοούν την κτηνοτροφία, που είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένη. Παρ’ όλα αυτά, η οικονομία της περιοχής στηρίζεται στην εκμετάλλευση των άφθονων κοιτασμάτων σιδηρομεταλλεύματος (στις πόλεις Μετς-Τιονβίλ και Μπριέ-Λονγκβί), τα οποία αντλούνται από μια έκταση 120 χλμ., από το Νανσί έως το Λουξεμβούργο. Στην αξιοποίηση των σιδηρομεταλλευμάτων οφείλεται και η ύπαρξη στη Λ. των βιομηχανιών χαλυβουργίας, μεταλλομηχανουργίας, υφαντουργίας, υαλουργίας και ειδών διατροφής.

Κυριότερες πόλεις είναι η Μετς, πρωτεύουσα της Λ. και του νομού Μοζέλα (6.216 τ. χλμ., 1.023.447 κάτ. το 2000), το Νανσί, πρωτεύουσα του νομού Μερτ-ε-Μοζέλ (5.241 τ. χλμ., 713.779 κάτ. το 2000), το Μπαρ-λε-Ντικ, άλλοτε πρωτεύουσα του δουκάτου Μπαρ και σημερινή πρωτεύουσα του νομού Μεζ (6.216 τ. χλμ., 192.198 κάτ. το 2000)· εκεί βρίσκεται και η οχυρωμένη πόλη Βερντέν, χτισμένη δίπλα στον ποταμό Μόσα, πόλη γνωστή για τις πολεμικές επιχειρήσεις στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου. Στις κυριότερες πόλεις της Λ. συγκαταλέγονται επίσης η Τιονβίλ, κοντά στα σύνορα με το Λουξεμβούργο, η Σαργκεμίν στον ποταμό Σάαρ, κοντά στα σύνορα με τη Γερμανία, η Λονγκβί, βιομηχανικό κέντρο, κοντά στα σύνορα με το Βέλγιο, η Λινεβίλ, η Τουλ, πόλη οχυρή με αξιόλογα μνημεία στον ποταμό Μοζέλα· στον νομό των Βοσγίων (5.874 τ. χλμ., 380.952 κάτ. το 2000) σημαντικές πόλεις είναι η πρωτεύουσα Επινάλ και η Σεν-Ντιε στον ποταμό Μερτ, με καθεδρικό ναό του 12ου-14ου αι.

Ιστορία. Οι πρώτες ανθρώπινες εγκαταστάσεις στη Λ. ανάγονται στη νεολιθική εποχή. Αργότερα κατοικήθηκε από Λίγυρες, Κέλτες και Βέλφους, περιήλθε στους Ρωμαίους επί Ιουλίου Καίσαρα και, κατά τους χρόνους των βαρβαρικών επιδρομών, εγκαταστάθηκαν εκεί Αλαμανοί και Φράγκοι. Μετά τον θάνατο του Χλωδοβίκου (511) προσαρτήθηκε στην Αυστρασία, αργότερα στη Γαλλία (752-855) και τελικά υποτάχτηκε στην εξουσία του Λοθαρίου Β’, από τον οποίο ονομάστηκε Λοθαριγγία. Ο θάνατος του τελευταίου (869) σηματοδότησε την έναρξη συγκρούσεων ανάμεσα στους βασιλείς της Γαλλίας και της Γερμανίας για την κατάκτηση της Λ., γεγονός που προκάλεσε πλήθος εξεγέρσεων. Το 900 μετετράπη σε δουκάτο υπό την ηγεμονία του Λουδοβίκου Δ’ του Παίδα και το 925 αποτέλεσε τμήμα της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Έκτοτε υπέστη συνεχείς κατακερματισμούς (ήδη από το 959 ο Μπρινόν, αρχιεπίσκοπος Κολονίας, και έπειτα ο πάπας Γρηγόριος Δ’ την είχαν διαιρέσει σε Άνω και Κάτω Λ.) την περίοδο της φεουδαρχίας, οπότε, στα πλαίσια της εξουσίας των δουκών της Αλσατίας που είχαν κληρονομήσει την περιοχή το 1048 με τον Γεράρδο, η Λ. είχε διαμορφωθεί στο κυρίως δουκάτο της Λ., στην κομητεία και ύστερα δουκάτο του Μπαρ, στην κομητεία και ύστερα δουκάτο του Λουξεμβούργου, στην αρχιεπισκοπή των Τρεβήρων, σε τρεις επισκοπές (Μετς, Τουλ, Βερντέν) και σε άλλα μικρότερα φέουδα και σε ηγεμονίες του Σάαρ. Στη διάρκεια της βασιλείας του Φιλίππου του Ωραίου, ο οποίος είχε αποκτήσει κάποια εδάφη της Λ. από τον γάμο του με την Ιωάννα της Καμπανίας, η Λ. άρχισε πλέον να έλκεται στην τροχιά της Γαλλίας. Ο Κάρολος Δ’ επεδίωξε να αποκαταστήσει την αυτοκρατορική εξουσία, αλλά η γαλλική επιρροή εξακολούθησε να υφίσταται και ο γάμος του Ρενέ της Ανδηγαυίας (Ανζού) με την Ισαβέλλα της Λ. συνετέλεσε στη δημιουργία του δουκάτου Λ.- Μπαρ (1431). Η ανάπτυξη του δουκάτου πραγματοποιήθηκε με ραγδαία ταχύτητα, επιτυγχάνοντας παράλληλα τη διαφυγή από την ονομαστική εξουσία της αυτοκρατορίας, μέχρι τη στιγμή που ο Κάρολος Ε’ αναγνώρισε την ανεξαρτησία της (1542). Στη συνέχεια καταλήφθηκε πολλές φορές από τους Γάλλους, αλλά επί του δούκα Λεοπόλδου του Βοντμόν (1697-1729) πέτυχε την ουδετερότητα και μια σχετική ανεξαρτησία. Κατά το τέλος του πολέμου της πολωνικής διαδοχής παραχωρήθηκε στον διεκδικητή του θρόνου της Πολωνίας Στανίσλαο Λεστσίνσκι (1736) και, μετά τον θάνατό του (1766), περιήλθε στη Γαλλία. Η Λ. δεν ήταν διατεθειμένη ευνοϊκά απέναντι στη Γαλλική επανάσταση και υποδέχτηκε με ενθουσιασμό το ναπολεόντειο καθεστώς, μετά την πτώση του οποίου παρατηρήθηκε επάνοδος της γερμανικής επιρροής. Το 1814-15 εισέβαλαν στη Λ. οι Σύμμαχοι, ενώ το συνέδριο της Βιέννης (1815) εκχώρησε τις χώρες που βρίσκονταν στην αριστερή όχθη του Ρήνου στην Πρωσία. Οι πόλεμοι του 1870-71 που επακολούθησαν προκάλεσαν δύο εισβολές των Πρώσων και, τέλος, το 1871, η συνθήκη της Φρανκφούρτης παραχώρησε στη Γερμανία σχεδόν το ένα τρίτο της χώρας, το οποίο συνενώθηκε με την Αλσατία. Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, οι Γερμανοί έθεσαν τα εδάφη της Λ.-Αλσατίας υπό την άμεση γερμανική κυριαρχία (1940-44), αλλά μετά τη λήξη του πολέμου επανήλθαν στη Γαλλία. Από εκείνη τη στιγμή η ιστορία της Λ. ταυτίζεται με την ιστορία της Γαλλίας.

Γενική άποψη του λόφου του Σιον-Βοντμόν στη Λορένη· διακρίνεται το μνημείο του Μπαρές.

II

(Αστρον.). Αστεροειδής που επισημάνθηκε στις 17 Νοεμβρίου 1928. Το φαινόμενο μέγεθός του στη μέση αντίθεσή του είναι περίπου 12,7 και σε απόσταση μίας αστρονομικής μονάδας από τη Γη και από τον Ήλιο 9,9. Διεθνώς ονομάζεται Lorraine 1114.